Τι είναι η Γνωσιακή Αναλυτική Ψυχοθεραπεία (ΓΑΨ);
Η ΓΑΨ είναι μια βραχεία, ατομική ψυχοθεραπεία, η οποία δημιουργήθηκε από τον Tony Ryle στις αρχές της δεκαετίας του 1980 στην Αγγλία. Η ΓΑΨ είναι σχεσιακή (relational), και συνεργατική (collaborative) βασίζεται, δηλαδή, στη συνεργασία του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο μέσα στη συνεδρία και στην «σκληρή» δουλειά και των δύο έξω από αυτήν. H θεραπευτική σχέση παίζει μεγάλο ρόλο στην υποβοήθηση της αλλαγής. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η χρήση συγκεκριμένων εργαλείων (tools) σε όλη την διάρκειά της θεραπείας. Βασίζεται σε ένα ριζικά κοινωνικό μοντέλο του εαυτού (self) που κατά βάση αποτελείται από εσωτερικευμένη, κοινωνικά σημασιοδοτημένη, διαπροσωπική εμπειρία και περιγράφεται με όρους ενός ρεπερτορίου αμοιβαίων ρόλων και των διαδικαστικών ενεργοποιήσεών του
Η ΓΑΨ προσπαθεί να επικεντρωθεί σε αυτό που ένα άτομο το φέρνει στη θεραπεία («στοχευόμενα προβλήματα») και στα βαθύτερα πρότυπα των σχέσεων που υπάρχουν. Ανησυχεί λιγότερο για τα παραδοσιακά ψυχιατρικά συμπτώματα, τα σύνδρομα ή τις ετικέτες.
Στόχος της ΓΑΨ είναι η ανάπτυξη μιας αυθεντικής συνεργατικής σχέσης μέσα στο θεραπευτικό πλαίσιο. Μέσα από αυτή τη σχέση και με τη χρήση συγκεκριμένων τεχνικών και εργαλείων ο θεραπευόμενος θα μπορέσει να αναδιαμορφώσει, να αναγνωρίσει και να αναθεωρήσει τους δυσλειτουργικούς αμοιβαίους ρόλους και συμπεριφορές που είναι υπεύθυνοι για τα προβλήματα και την συμπτωματολογία του.
Η ΓΑΨ εστιάζει την προσοχή της στον τρόπο που δημιουργήθηκαν και διαιωνίστηκαν ρόλοι που αρχικά (στην παιδική και εφηβική ηλικία) ήταν προσαρμοστικοί για το άτομο, αλλά στην συνέχεια (ενήλικη ζωή) έγιναν αναποτελεσματικοί και δυσλειτουργικοί με αποτέλεσμα να ενεργοποιούν συμπεριφορές (παγίδες, διλήμματα και εμπλοκές) που προκαλούν δυσφορία και ποικίλα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα για τα οποία το άτομο ζητάει βοήθεια.
Η ΓΑΨ αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι είναι πολύ περισσότερο από τα προβλήματα, τις σκέψεις τους ή τις διαγνώσεις τους και βοηθούν το κάθε άτομο να βρει τη δική του γλώσσα για ό, τι φαίνεται να πάει στραβά καθώς και να θέτει εύχρηστους στόχους για να επιφέρει αλλαγές.
- Μπορεί να έχετε συναισθηματικά προβλήματα, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η φοβία ή η οριακή διαταραχή της προσωπικότητας
- Μπορεί να αναγνωρίσετε ότι υποφέρετε από στρες που δεν μπορείτε να διαχειριστείτε ή ότι αυτοτραυματική συμπεριφορά.
- Μπορεί να αντιμετωπίζετε διατροφικά θέματα.
- Μπορεί να έχετε ένα πρότυπο δυσκολίας να φροντίζετε τον εαυτό σας σωστά ή ανεπιτυχείς ή δυσκολία στις σχέσεις.
- Μπορεί να έχετε μακροχρόνια σωματικά συμπτώματα που είναι δύσκολο να τα διαχειριστείτε και να επηρεάσουν τον τρόπο που αισθάνεστε για τον εαυτό σας και τις σχέσεις σας με τους σημαντικούς άλλους.
Ορισμένοι θεραπευτές ΓΑΨ ασχολούνται με άτομα με διατροφικές διαταραχές, προβλήματα εμμονής, άγχος, κατάθλιψη, φοβίες, διπολική ασθένεια και ορισμένοι θεραπευτές δουλεύουν με εφήβους, ηλικιωμένους.
Η ΓΑΨ πραγματοποιείται κυρίως ατομικά, αλλά μπορεί επίσης να εφαρμοσθεί αποτελεσματικά με ζευγάρια, σε ομάδες και να βοηθήσει τις ομάδες να καταλάβουν το πώς λειτουργούν.
Πώς λειτουργεί η ΓΑΨ;
Η ΓΑΨ είναι μια πολύ ενεργή θεραπεία, που σας προσκαλεί να είστε ο παρατηρητής της δικής σας ζωής και να συμμετέχετε σε ό, τι χρειάζεται να αλλάξετε. Οι αλλαγές που απαιτούνται ενδέχεται να είναι μικρές, όπως η διακοπή σε μια παγίδα αποφυγής των πραγμάτων, ή μπορεί να είναι μεγαλύτερες, όπως η εξεύρεση νέων τρόπων σύνδεσης με άλλους ανθρώπους. Το πρώτο πράγμα που συμβαίνει με κάθε ανθρώπινη συνάντηση είναι η αντίδρασή μας στο άλλο πρόσωπο. Εάν αισθανόμαστε ζεστοί και χαρούμενοι, είναι πιθανό να νιώσουμε αποδεκτοί. Αντίθετα, εάν αισθανόμαστε ότι μας κρίνουν ή μας ταπεινώνουν, τείνουμε να νιώθουμε πληγωμένοι και ότι δεν μας καταλαβαίνουν και να απαντήσουμε με θυμό και άμυνα ή να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια και να απομονωθούμε. Πολλές από τις αυτόματες απαντήσεις μας στις σχέσεις μας προέρχονται από μοτίβα που έχουμε αναπτύξει στην πρώιμη ζωή.
Για παράδειγμα, εάν είχατε μάθει στην παιδική σας ηλικία ότι λαμβάνετε αγάπη και φροντίδα μόνο ευχαριστώντας τους άλλους, μπορεί να έχετε την πεποίθηση ότι: “Μόνο εάν πάντα κάνω αυτό που θέλουν οι άλλοι θα γίνομαι αποδεκτός” που σας βάζει σε μια παγίδα ευχαρίστησης των άλλων και μπορεί να σας οδηγήσει στην αίσθηση της χειραγώγησης ή της κακοποίησης. Όταν συνειδητοποιείτε ότι έχετε συνηθίσει να είστε σε αυτή την παγίδα, μπορείτε να αρχίσετε να παρατηρείτε πόσο συχνά συμβαίνει και μπορείτε να αρχίσετε να αλλάζετε αυτό που κάνετε και να μάθετε να βρίσκετε άλλους πιο χρήσιμους τρόπους να ανταποκρίνεστε και να συνδεθείτε με τους άλλους. Η ΓΑΨ σας δείχνει τον τρόπο να αλλάξετε τις νοοτροπίες και τις πεποιθήσεις σας για τον εαυτό σας και τους άλλους και σας βοηθά να εστιάσετε στους τρόπους που θα κάνετε καλύτερες επιλογές.
Η διαδικασία της θεραπευτικής διαδικασίας της ΓΑΨ στοχεύει να σας βοηθήσει να δείτε τα μοτίβα των σχέσεων και το αποτέλεσμα που έχουν αυτά τα μοτίβα στις σχέσεις σας. Μαζί με τον ψυχολόγο, στην ασφάλεια της θεραπευτικής σχέσης, θα αναπτύξετε σταδιακά μια κατανόηση των τρόπων με τους οποίους έχετε μάθει να αντιμετωπίζετε αυτά που συμβαίνουν στη ζωή σας. Συχνά οι άνθρωποι που έχουν υποστεί κακοποίηση, παραμέληση ή τραυματική εμπειρία, αισθάνονται άσχημα για τον εαυτό τους και αυτό μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση τους. Η ΓΑΨ σας βοηθά να συμμετέχετε στη διαδικασία αλλαγής με τον δικό σας τρόπο, είναι μια πολύ δημιουργική θεραπεία και η διαδικασία της κατανόησης και της ανακάλυψης μπορεί να περιλαμβάνει εργασίες και την εκμάθηση της αυτο-παρακολούθησης μέσω της τήρησης ημερολογίων.
Η διαγραμματική αναδιαμόρφωση είναι μια προσέγγιση που εξελίχθηκε λόγω των προσπαθειών αντιμετώπισης πιο σύνθετων διαδικασιών που εμπλέκονται στη διαιώνιση και επιδείνωση της ψυχοπαθολογίας ενός ατόμου.
- Λαμβάνει υπόψη και αναδιαμορφώνει το ευρύτερο σύστημα εντός του οποίου ενσωματώνεται το άτομο.
- Βασίζεται σε έννοιες της συστημικής θεραπείας και της οργανωσιακής θεωρίας.
- Είναι ένα μοντέλο για γίνουν κατανοητές πολύπλοκα μοτίβα συμπεριφοράς.
Η διαγραμματική αναδιαμόρφωση ενσωματώνει την κατανόηση των δυσκολιών του ατόμου και τον τρόπο αντίδρασης, επαναπροσδιορίζοντας τον τρόπο που ανταποκρίνεται.
Η αλλαγή λοιπόν έρχεται όταν το άτομο :
- Αρχίζει να σκέφτεται τον εαυτό του διαφορετικά.
- Μαθαίνει ακριβώς ποια είναι τα προβλήματα και οι δυσκολίες
- Πώς ξεκίνησαν τα θέματα που τον απασχολούν, πώς επηρεάζουν την καθημερινή ζωή, τις σχέσεις, την επαγγελματική ζωή και αναπτύσσει επιλογές για διαφορετική αντιμετώπιση των καταστάσεων
- Υποχωρεί κάτω από τους περιορισμούς μιας διάγνωσης ή ενός «αγκίστρου συμπτωμάτων», δηλαδή να κατανοώντας τους λόγους που υποκρύπτουν ένα σύμπτωμα όπως η βουλιμία, αναφέροντας τα προηγουμένως γνωστά πρότυπα σκέψης ή συμπεριφοράς συμβάλλοντας στις δυσκολίες και βρίσκοντας νέους τρόπους αντιμετώπισης.
- Σκέφτεται τη σημασία των σχέσεων για την ψυχική υγεία. Αυτό περιλαμβάνει τη σχέση που έχει το άτομο με τον εαυτό του και τη σχέση που έχει με τον θεραπευτή.
Πόσο διαρκεί η θεραπεία;
Μια θεραπεία ΓΑΨ είναι μια χρονικά προσδιορισμένη θεραπεία, συνήθως μεταξύ 16-24 συνεδριών, πράγμα το οποίο συζητείται και συμφωνείται με το θεραπευτή στην αρχή της θεραπείας. Κάθε εβδομαδιαία συνεδρία είναι για 50-60 λεπτά.